Color Lehmitz
Fotografiska Museet
Stadsgårdshamnen 22, 116 45 Stockholm
13.03. - 31.05.2020

Stockholm
Liljevachls Gallery
Djurgårdsvägen 60, 115 21 Stockholm
17.05. - 1.09.2019

Anders Petersen x 2

Najbardziej znanym fotografem szwedzkim jest obecnie bez wątpienia Anders Petersen. Przed niespełna miesiącem otwarto w Fotografiska Museet w Sztokholmie jego najnowszą wystawę, której kuratorem jest Angie Åström.

Wystawa zawiera znane zdjęcia z cyklu Café Lehmitz, całonocnej kawiarni w hamburskiej dzielnicy Sankt Pauli, gdzie Anders Petersen znalazł się w końcu lat 60. Był 23 letnim młodym wrażliwym człowiekiem i dopiero zaczynał swoją przygodę jako artysta ciekawy swiata. Zabrała go tam ówczesna dziewczyna, Gertruda, i w atmosferze tych bardzo podejrzanych miejsc hamburskiej dzielnicy portowej fotograf odnalazł się całkiem dobrze.

Podczas nieoficjalnego wernisażu 13 marca 2020 (oficjalne otwarcie zostało odwołane z powodu pandemii koronawirusa) w jednej z sal można było spotkać Andersa Petersena, który opowiadał na żywo o swoich pracach do nielicznie, niestety, zgromadzonych widzów. Fot. M. Grygiel

Petersen urodził się w sztokholmskiej dzielnicy Solna, potem mieszkał w Varmland, rodzice rozeszli się wcześnie, a on, trochę samotnik chodzący własnymi ścieżkami, poszukiwał intensywnie celów w życiu przenosząc się do Sztokholmu. Dość wcześnie trafił do szkoły słynnego fotografa Christera Strömholma, gdzie nie tylko studiował w latach 1966-68, ale zaprzyjaźnił się ze swoim mentorem, co nie pozostało bez korzystnych wpływów na jego działalność artystyczną. Również późniejsza praca w Dramatiska Institutet wyznaczyła nowe obszary zainteresowań Petersena.

W Hamburgu, będącym miejscem swoistej kontrkultury owych lat, przesiadywał w pubie Star-Club, w którym występowali wcześniej Beatlesi, wchłaniał atmosferę tego miasta a zwłaszcza okolic Reeperbahn, gdzie mieściły się burdele dla marynarzy i całonocne bary. Wtedy to następuje zaakceptowanie młodego dziwnego Szweda przez podejrzane towarzystwa i bywalców tych miejsc. Udaje mu się wniknąć w te marginalne środowiska, zaskarbić sobie ich zaufanie, co oczywiście wykorzystuje, by cały czas fotografować.

I tak powstaje seria 350 zdjęć, które wystawia przez cztery dni po raz pierwszy w 1970 roku na piętrze ponad kawiarnianą przestrzenią. Bywalcy Café Lehmitz przychodzą na wernisaż i każdy kto się rozpozna otrzymuje fotografię z sytuacji, w której uczestniczył, bo artysta wykonał podwójną ilość odbitek w ten sposób rozdając je publiczności.

ISBN: 3829600720

Z tej kilkuletniej systematycznej pracy powstał ciekawy zapis fotografii oddającej nastrój miejsca, ale i opowiadającej o ludziach, którzy mają dosyć bogate życiorysy, ubarwione nie zawsze pozytywnymi doświadczeniami. Peteresen umiał, jak nikt przed nim wniknąć w to mini-społeczeństwo i spowodować, że ludzie zaufali mu i otworzyli się przed nim.

W 1970 roku zdjęcia zostały zaprezentowane na wystawie w Galerii Karlsoon w Sztokholmie, a potem w wielu miejscach na całym świecie. W 1978 roku wydano w Niemczech album, a w 2013 wydawnictwa Schirmer/Mosel oraz wydawnictwo Max Strom ze Sztokholmu ponownie wznowiły tę publikację w bardzo starannie opracowanych edycjach.

Wracając do obecnej wystawy to wyraźnie różni się ona od tych wcześniejszych pokazów. Została bowiem pokazana głównie za pomocą plansz zawierających stykówki z oryginalnych negatywów opatrzone oryginalnymi podpisami, komentarzami artysty, co pozwala się zorientować w jego wyborach jak i nawet w poglądach na otaczającą go ówcześnie rzeczywistość. Stykówki są również kolorowane, tak jak w wydawnictwie, które ukazało się w 2017 roku z okazji PHotoESPAÑA. Autorem tej wersji jest hiszpański artysta Alberto García-Alix (pisaliśmy o jego twórczości w 2014 roku). Ten rodzaj eksponowania podkolorowanych prac Petersena jest nieco kontrowersyjny i nie wszystkim przypada do gustu. Istotą twórczości Petersena jest zapis czarno biały z silnymi kontrastami, z charakterystycznym ziarnem, ale może taki eksperyment ma również zalety nowego odczytania tych prac.

A. Petersen, "Color Lehmitz", Fotografiska Museet, fragment wystawy

W tym miejscu warto przypomnieć inną wystawę Andersa Pteresena, która miała miejsce w Liljevalchs Konsthall zaledwie pół roku wcześniej. Znakomite, dużych formatów czarno białe zdjęcia, w kilku obszernych salach, przedstawiały mieszkańców Sztokholmu, których Petersen fotografował podczas różnych okoliczności, w latach 2015 – 2018. Powstał z tego niezwykle wnikliwy ale i również ostry obraz mieszkańców szwedzkiej stolicy.

Liljevalchs’ pink art gallery, Stockholm

Wystawa ta oprócz entuzjastycznych recenzji spotykała również słowa krytyki. Np. jeden ze zwiedzających po dokładnym obejrzeniu ekspozycji powiedział: nie tak chcieliby mieszkańcy Sztokholmu zobaczyć siebie na zdjęciach, a z tego co tu widzimy, to bardzo zły obraz bardzo zmarginalizowanych i niezrównoważonych ludzi.

Wydaje się, że Petersen posiada tę właściwą cechę fotografa, który z brutalnością realisty potrafi pokazać pewien liryczny nastrój ale i różne kontrasty, zawirowania codziennego życia w miejskim krajobrazie, zdobyć się na krytyczny ogląd społeczeństwa w którym żyje.

A. Petersen, "Stockholm", Liljevalchs Konsthall, fragment wystawy.

Scena z filmu Stefana Bladha pt. „Without desire, no image – a portrait of photographer A. Petersen”. Fot. M. Grygiel.

Anders Petersen, autoportret (z wystawy pt "Sztokholm")

Podczas wystawy w Liljevalchs Konsthall prezentowany był film Stefana Bladha pt. „Without desire, no image – a portrait of photographer Anders Petersen”. Film ten w sposób bardzo bezpośredni pokazuje pracę fotografa nad projektem „Sztokholm”, spotkania i osobiste rozmowy w czasie różnych sytuacji na mieście, szczególny rodzaj zainteresowania ludźmi, tym czym się zajmują i sposobem nawiązania z nimi kontaktu wokół podstawowego zagadnienia: kim jesteśmy, dlaczego i dokąd zmierzamy.

Sztuka Andersa Petersena, to zbliżenie do ludzi bez względu na ich rolę jaką odgrywają w społeczeństwie oraz próba ich zrozumienia przy całej złożonej i różnorodnej materii ich egzystencji.

***

Anders Petersen urodził się w 1944 roku w Sztokholmie. W latach 1966-68 uczęszczał do szkoły fotograficznej Christera Strömholma, współpracował ze sztokholmskim Instytutem Dramatycznym (Dramatiska Institutet). Jego pierwsza publikacja książkowa Gröna Lund ukazała się w 1973 roku . Autor licznych albumów i wystaw w wielu krajach w Europie, w Japonii i w USA. W 2003 r. na międzynarodowym festiwalu Rencontres w Arles we Francji otrzymał tytuł „Fotografa Roku”. Jego prace znajdują się w wielu kolekcjach m.in. MOMA w Nowym Jorku, czy Centre Pompidou w Paryżu.

Marek Grygiel

podziękowania: Magdalena Walz

Poprzednio w FOTOTAPECIE m.in.:

Wystawa Andersa Petersena w Bibliotece Narodowej w Paryżu (2013)

Zobacz też:

Anders Petersen: Stockholm, visual diary,
Wyd. : Liljevalchs, Max Ström, 2019
ISBN: 9789171264862

Spis treści